De kluns in onszelf

Tim Fransen is cabaretier en filosoof. De Beste Grap Aller Tijden is volgens hem een scène uit de serie Curb Your Enthusiasm.

Verschenen in de VARAgids van 23 juli.

“Humor helpt ons om het menselijk tekort onder ogen te zien. We zien onszelf graag als verheven wezens, beter dan alle andere dieren, de kroon op de schepping, maar dat is natuurlijk onzin. Uiteindelijk zitten alle levende wezens in hetzelfde schuitje: je leeft, de een wat langer dan de ander, en je gaat dood. Wat de mens wel onderscheidt van andere dieren is dat wij een besef hebben van onze eindigheid. Ik vind dat een treurige gedachte, het besef dat alles eindig is en voorbij gaat, maar humor helpt om ons met de absurditeit van het bestaan te verzoenen. Mijn ultieme hoop is dan ook dat we als mens ooit gaan inzien dat we allemaal kwetsbare wezens zijn: we weten allemaal hoe het eindigt, dus laten we tot het zover is een beetje liever zijn voor elkaar. 

“Ik heb voor de Maand van de Filosofie ooit een boekje geschreven: Het leven als tragikomedie, waarin ik ook sommige van mijn favoriete grappen en scènes behandel. Daarin bladerend kwam ik een scène tegen die op een hele grappige manier de draak steekt met ons mens-zijn. Het is een scène uit Curb Your Enthusiasm. Larry David speelt in die serie een uitvergrote versie van zichzelf: een geslaagde comedian uit Los Angeles, die een fortuin verdiende als de maker van Seinfeld, die de wereld vanuit zijn vastomlijnde opvattingen bekijkt en daardoor constant ruzie heeft met iedereen. Een van de afleveringen van deze serie heet The Anonymous Donor. Larry financiert een vleugel van een museum waarin een tentoonstelling over klimaatverandering wordt georganiseerd. Hij is erg in zijn nopjes als hij in zilveren letters ‘Donated by Larry David’ op de muur ziet staan. Zijn tevredenheid verdwijnt als hij in de aangrenzende vleugel op de muur ziet staan: ‘Donated by Anonymous’. Die ruimte blijkt gefinancierd door acteur Ted Danson, de aartsrivaal van Larry, die ook op de opening van de tentoonstelling is. Danson vertelt aan iedereen dat hij de anonieme donateur is van de tweede vleugel, maar ‘he doens’t want the fanfare’. Hij wil er niet mee te koop lopen. Vervolgens blijkt dat vrijwel alle genodigden weten dat Ted Danson achter de donatie zit. En allemaal prijzen ze hem om zijn onbaatzuchtigheid en zijn ‘bescheidenheid’, tot grote irritatie van Larry. Als zelfs zijn vrouw Danson begint te prijzen, barst de bom en roept hij: ‘No one told me I could be anonymous and tell people!’

“Deze scène gaat voor mij over iets typisch menselijks: ijdelheid. We willen het goede doen, maar we willen ook dat het door anderen gezien wordt. IJdelheid is dat we onszelf bekijken door de ogen van een ander. We hebben een zelfbeeld, dus we willen ons graag goed voelen over onszelf. Ook politici maken daar handig gebruik van, ze doen bijvoorbeeld een beroep op onze collectieve ijdelheid in de vorm van nationalisme. ‘Ons volk is het beste volk!’ Tot op de dag van vandaag sterven daar mensen voor: kijk naar de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. Het idee dat wij, of dat nu als mens is of als volk, superieure wezens zijn, is denk ik onze grootste valkuil. Daarom geniet ik er van als iemand dat op de hak neemt. Larry David speelt in de serie een uitvergroting van zichzelf, maar we herkennen natuurlijk wel iets in zijn frustratie. Dat vind ik mooi: als humor de kluns in onszelf blootlegt.”

Tim Fransen trekt vanaf september door het land met zijn nieuwe voorstelling Onbekommerd.