Sanja Marušić: ‘Door te fotograferen leer ik mezelf kennen’



Elke fotograaf maakt een eerste foto. Weet je nog wanneer dat was?
“Niet echt, eigenlijk. Ik begon denk ik zo rond mijn vijftiende met fotograferen. Eerst met de simpele digitale camera van mijn ouders, later met een wat meer professionele camera die ik van hen had gekregen. In het begin waren dat vooral zelfportretten die ik na schooltijd maakte in de duinen, weilanden en rietvelden rondom de Zaanse Schans. Het was in de periode dat foto’s delen op internet net in opkomst kwam. Instagram bestond nog niet, maar je had fotocommunities als Flickr waarop je zelfgemaakte foto’s kon delen. Ik deed zo inspiratie op bij andere fotografen en kreeg in de comments feedback op mijn eigen werk. Daar heb ik heel veel van geleerd.”



Wist je meteen dat je fotograaf wilde worden?

“Nee. Fotografie was echt een hobby, net als skateboarden en gitaarspelen. Maar het was wel de hobby waar ik de meeste tijd in stak. En zodra je ergens veel tijd in steekt, word je er vanzelf goed in. Ik had alleen niet zo’n zin om naar een kunstacademie te gaan. Ik dacht namelijk dat je op de kunstacademie alleen maar journalistieke en documentaire fotografie kon volgen, maar die richting wilde ik juist niet op. Ik wil mijn foto’s namelijk zelf ensceneren en regisseren. Het gaat mij meer om de foto dan om het verhaal. Toen zag ik dat je op de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag de richting ‘wervende fotografie’ kon volgen. Daar heb ik me toen meteen voor ingeschreven.”

---

WERKEN



In je werk staat altijd het landschap centraal, en dan met name: verlaten, uitgestrekte gebieden die bijna buitenaards aandoen. Wat trekt je zo aan in die landschappen?

“Ik vraag me dat ook af. Of er een reden is dat ik juist dat soort landschappen graag fotografeer. Als je mijn foto’s naast elkaar legt, zie je dat het allemaal desolate landschappen zijn. Weids, kaal en dor. Maar hoe dat zo is ontstaan: ik heb niet echt een idee. Ik denk dat het gewoon een kwestie van smaak is.”



Dat vind ik een te makkelijk antwoord.
“Hmmm…”

Misschien helpt dit: waar en wanneer maakte je voor het eerst een foto van zo’n landschap?
“Dat was in het jaar voordat ik afstudeerde aan de kunstacademie. Het was een zelfportret in een grauw en grijs maanlandschap in Kroatië, vlakbij het huis dat ik daar heb. Ik ben namelijk half Nederlands en half Kroatisch: ik heb een Nederlandse moeder en een Kroatische vader. Al sinds ik geboren ben breng ik elke zomer daar door.”



Is die fascinatie voor die landschappen dan misschien een soort hunkering naar Kroatië?
Twijfelend: “Misschien is dat het een beetje. Onbewust. Dat ik alleen maar landschappen fotografeer die me doen denken aan het landschap daar.”



Voel je je daar meer thuis dan in Nederland?
“Als ik door Nederland rijd, denk ik niet: dit is mijn land. Maar als ik door Kroatië rijd heb ik dat gevoel ook. Ik ben in beide landen een soort vreemdeling.”

Net zoals de mensen die je in die landschappen fotografeert. Ze zijn op een plek waar ze niet horen, maar ze gaan er toch in op.
“Inderdaad, ja. Zo had ik er nog niet naar gekeken.” Ze denkt even na. Dan, verwonderd: “Misschien zeggen die foto’s onbewust wel meer over mezelf dan ik tot nu toe misschien wel dacht.”

Dat denk ik ook. Fotograferen is in dialoog gaan met jezelf.
“Ik leer mezelf wel echt beter kennen door te fotograferen. Een lerares op de kunstacademie zei eens: ‘Je werk is heel expressief, maar zelf ben je heel ingetogen.’ Mensen vinden mij inderdaad vaak iets te chill. Niet dat ik geen emoties ken, maar ik kan ze gewoon niet zo goed tonen. Fotograferen helpt mij daarbij.”

“Fotograferen is onbewust een dagboek bijhouden. De foto’s die ik tien jaar geleden maakte zijn vrolijk, kleurrijk, naïef. Dat past dan ook in de leeftijd waarin je dan zit. Daarna kwam er een periode met veel zwart en donker. Dat past, achteraf gezien, ook heel erg bij hoe ik mij toen voelde. Mijn laatste series zijn juist weer super kleurrijk. Wat dat nu over mij zegt vind ik moeilijk te zeggen, daar heb ik wat meer afstand voor nodig.”



Afstand is ook een thema in je werk. Uitgestrekte gebieden, exotische landschappen, mensen met wie je geen contact lijkt te kunnen maken…
“Afstand zorgt ervoor dat je een frisse blik krijgt. Het is een gevoel. Mensen zeggen weleens: een schrijver die niet in Parijs woont schrijft een beter boek over Parijs dan een schrijver die er wel woont. Dat geloof ik wel. Je hebt het zelfs al op de fiets: de bloeiende bomen en de geveltjes van de andere straat vind je super cute, maar die van je eigen straat merk je nauwelijks op. Daarom fotografeer ik ook bijna nooit in Nederland. Al is dat ook omdat ik de kleur groen gewoon niet zo mooi vind.”

Noem nog eens een gemene deler?
“Laatst zag ik een overzicht van al het vrije werk dat ik sinds mijn twintigste heb gemaakt, en ontdekte dat alle mensen die ik voor mijn vrije werk heb gefotografeerd onderweg zijn. Geen achtergrond is hetzelfde. Iedereen is in beweging. Dat past – zo redeneer ik achteraf – misschien ook wel bij de levensfase waarin ik me nu bevind. Als bijna 25-jarige ben je onderweg, op zoek naar wie je bent en in welk land je nu eigenlijk wilt wonen. Het is grappig hoe je dat allemaal pas achteraf ziet. Als ik aan het fotograferen ben denk ik nooit aan een bepaald thema of zoiets.”

---



OOGSTEN



In je nieuwste serie, Figures under the Sun, fotografeer je jezelf in allerlei vreemde gedaantes en met allerlei vreemde, abstracte objecten om je heen. Het deed me denken de schilderijen van de kunstenaars van De Stijl. Ben je daardoor geïnspireerd?
“Niet per se, maar het is wel zo dat ik abstracte kunst steeds meer ga waarderen. Voordat ik aan deze serie begon ben ik wel naar de bibliotheek geweest en heb ik schilderboeken doorgebladerd. Vooral de avant-gardisten van de jaren twintig en dertig spraken me aan, en dan in het bijzonder Sophie Taueber-Arp. Zij is niet zo heel bekend, maar is wel een van de grondleggers van de abstracte kunst. Laatst schreef iemand op een blog dat mijn werk ‘retro-futuristisch’ is. En dat klopt denk ik ook wel. Mijn fotografie is modern – je ziet wel dat het in deze tijd gefotografeerd is – maar het heeft ook wel iets klassieks. Door het kleurgebruik bijvoorbeeld. En de grafische vormen, stippen en touwen die ik op de foto’s heb geplakt (en daarna weer gefotografeerd) hebben ook iets ambachtelijks. Je maakt een digitale foto, bewerkt hem dan analoog, en maakt er dan weer een digitaal beeld van.”

Tijd speelt geen rol.

“Nee. Wat ik mooi vind aan mijn werk is dat het ondefinieerbaar is waar en wanneer het is gemaakt.”



Je bent nu tien jaar bezig met fotograferen. Waar sta je over nog eens tien jaar, denk je?
“Ik heb weleens gelezen: hoe je begint met het maken van kunst, zo eindig je ook. Ik ben tien jaar geleden begonnen met het maken van zelfportretten. Daarna deed ik een tijdje wat andere dingen, maar nu ben ik daar weer bij terug. Alleen dan iets meer ontwikkelt. Dat eerste zelfportret in Kroatië waar ik het net over had, is een soort keerpunt geweest. Ik kreeg ineens door: wow, ik heb niemand nodig om portretten te maken. Ik kan gewoon mezelf fotograferen. In mijn vrije werk ben ik niet zo geïnteresseerd in het maken van portretten. Mensen zijn voor mij poppetjes in het landschap, objecten zonder karakter. Het gaat mij meer om het landschap en de interactie tussen het object die er wel of niet is.”

“Als ik kijk naar mijn laatste serie, met die grafische vormen in felle kleuren, denk ik wel dat ik het interessant vind om de komende jaren wat abstracter te gaan werken. De lichamen die ik nu fotografeer zijn al best abstract. Ik denk dat ik over tien jaar steeds meer van het menselijk lichaam ga weglaten, waardoor het lichaam niets meer wordt dan een abstracte vorm in een landschap. Tot er op een gegeven moment misschien helemaal geen lichamen meer zijn.”

De tentoonstelling ‘Gardening’ met werk van Sanja Marušić is van 7 mei tot en met 16 juni 2016 te zien in Flatland Gallery in Amsterdam.