Gabriël Kousbroek brengt in zijn boek Buikschuiver – Gaap en de kunst van het brommeronderhoud niet alleen een ode aan de brommer, maar ook aan de jaren tachtig. “Brommers zijn iets uit een voorbije tijd. Je ziet ze niet meer.”
Verschenen in het februarinummer van Playboy. (2021)
Wie rijdt er tegenwoordig nog op een brommer? De ouderwetse buikschuiver lijkt te zijn vervangen door een scooter of een elektrische fiets. “De brommer is een rariteit geworden”, zegt schrijver en tekenaar Gabriël Kousbroek. “Zoals antieke auto’s voor opschudding zorgen in de binnensteden, zo doet een brommer dat tegenwoordig ook. Het is iets uit een voorbije tijd. Je ziet ze niet meer.” Die zweem van melancholie vormde de aanleiding voor Buikschuiver – Gaap en de kunst van het brommeronderhoud. Hierinbeschrijft en tekent hij alle modellen die hij bezat. Aan de hand van die brommers vertelt hij het verhaal van zijn jaren tachtig: het decennium van de punkers en de krakers.
Kousbroek was in die tijd een onhandelbare puber. Een jongen die van elke middelbare school werd getrapt. Een punker, een kraker, een blower. Op zijn zestiende zat hij drie maanden in de bak voor ‘poging tot doodslag op een politieagent’ nadat een van de demonstraties die hij had georganiseerd volledig uit de hand was gelopen. Hij schrijft er uitgebreid over in zijn eerste autobiografische boek Kousboek. In diezelfde tijd verwerft hij ook zijn eerste brommers. Op zijn veertiende koopt hij een Mobylette Kaptein, al snel gevolgd door een Zündapp en een Stokvis-RAP-2V.
“Die Stokvis heb ik zeven jaar gehad”, memoreert de grijsgekuifde kunstenaar terwijl hij door zijn bril dromerig voor zich uit kijkt en over zijn kin wrijft. Zijn vrienden vonden het echter maar niets dat hij met zo’n ‘ouwelullenbak’ rondreed. Een brommer verschafte je in die tijd namelijk niet alleen vrijheid, maar ook identiteit. “Puch-rijders werden geassocieerd met hippies en intellectuelen, terwijl de Kreidler- en Zundapp-rijders werden geassocieerd met gepensioneerde oude lullen en aso’s met groene bomberjacks en matjes in hun nek.” Twee van zijn beste vrienden startten een Puch-clubje onder de naam Société Mauvais. “Een soort kinder-Hells Angels. Als we een andere brommerbende tegenkwamen, werd daar mee geknokt.”
Kousbroek reed zoals gezegd op een Stokvis. “Net als de Kreidler en de Zundapp een buikschuiver – een brommer waarbij het zadel tegen de tank aanzit, waardoor je met je lul als het ware tegen de tank aan duwt. Omdat het mijn vrienden waren mocht ik wel bij hun clubje, maar als er foto’s gemaakt werden dan moest ik altijd ergens achteraf gaan staan omdat mijn brommer niet in beeld mocht komen. Ik vond dat niet erg. Ik hoefde er ook niet bij te horen. Eigenlijk was ik toen al bezig om mijn eigen karakter te ontwikkelen.”
Paarse pink en ijzeren hond
Kousbroek was na het verschijnen van zijn eerste autobiografische boek eigenlijk van plan om een boek te schrijven over de opkomst en ondergang van een kunstgalerie die hij in de jaren negentig met een paar anderen had. Hij werd echter overvallen door een writers block toen hij hoorde dat een van zijn mede-galeriehouders met hetzelfde plan rondliep. “Die persoon had in die tijd dagboeken bijgehouden”, legt hij uit, “terwijl ik het van mijn herinneringen moet hebben. Door mijn stuk gezopen en gesnoven hersens zou dat dus neerkomen op fictie. Dat wilde ik niet. Ik was echt wanhopig. Ik kreeg geen letter meer uit mijn processor. Op een avond was ik bij vrienden en kwam het ene na het andere brommerverhaal naar boven. ‘Daar moet je een boek over schrijven’, zeiden ze. Ik ben meteen aan de slag gegaan. Buikschuiver is geen fictie, maar ook geen non-fictie. Het is fifty-fifty: sommige verhalen zijn echt, andere verhalen heb ik verzonnen.”
De verhalen over de toertocht naar het Belgische Torhout Werchter om Lou Reed te zien, de beschrijving van zijn ‘Mad Max-achtige’ ijzeren hond met tweedeklas treinstel als bok en de kraak van de Rijkshemelvaart ademen nostalgie. Zelfs de vele ongelukken die worden beschreven hebben iets van weemoed. “Die ongelukken zorgen ervoor dat ik nog dagelijks aan mijn brommers denk. Sommige lichaamsdelen hebben er blijvende schade aan overgehouden. Mijn schouder schiet nog steeds zomaar uit de kom, nadat hij een keer uit de kom is geschoten tijdens een ongeluk met de Stokvis. Bij een ander ongeluk met diezelfde brommer knalde ik een keer op een kerende auto. Ik kwam met zeventig kilometer per uur aanrijden en wilde remmen, maar mijn voetrem deed het niet. Mijn handrem was ook niet al te best, maar toen ik die in wilde drukken, brak de kabel. Ik had nog steeds een snelheid van veertig kilometer per uur en zag de auto steeds dichterbij komen. Dan maar op de motor remmen, dus van z’n twee terugschakelen naar z’n een en de koppeling laten gaan, maar ook die kabel brak. Ik calculeerde de afstand tussen de kerende auto en de aan weerszijden geparkeerde auto’s, maar die was door mijn brede stuur te klein om tussendoor te rijden. Met mijn pink schampte ik de zijkant kerende auto. Ik schreeuwde het uit van de pijn en sloeg van woede op het dak van de auto. Heel even was de pijn weg. De automobilist stapte uit, keek eerst naar zijn auto en vroeg toen aan mij: ‘Wat is er gebeurd?’ Ik wees woordeloos naar mijn pink die paars begon te kleuren. In zijn auto zat een flinke deuk en een diepe kras. Uiteindelijk kwam het allemaal goed; we wisselden verzekeringsgegevens uit en ik reed naar de eerste hulp. Mijn pink bleek gelukkig niet gebroken, maar wel zwaar gekneusd. Zodra mijn pink geheeld was, heb ik aan weerszijden van het stuur er tien centimeter van afgezaagd.”
De brommers hebben inmiddels plaatsgemaakt voor bootjes. “Ik heb inmiddels net zoveel bootjes versleten als brommers”, zegt Kousbroek. “Ik heb hier om de hoek een roestig bootje liggen dat maximaal nog drie jaar meegaat. Ik hou van de stank en van het gepruts. Het is alleen de vraag hoelang het duurt voordat ook deze verboden worden. 2-takt is immers al verboden in de stad. Daarom zie je ook niemand meer op een brommer rijden.”
Gabriël Kousbroek
Buikschuiver – Gaap en de kunst van het brommeronderhoud
Nijgh & Van Ditmar
€22,50
Nick Muller 