Radiostilte

NOS-journalist Sander van Hoorn (53) presenteert de Nationale Herdenking 2024 op NPO Radio 1.

Verschenen in VARAgids 17, 2024.

Heb je jezelf een opdracht gegeven bij het presenteren van deze uitzending?

‘In mijn achterhoofd zit altijd de vraag: hoe kan ik mezelf naar zo’n uitzending laten luisteren? Het is natuurlijk eigenlijk een geschiedenis-uitzending, waarbij je vooral de verhalen van toen wilt vertellen. Maar hoe kun je dat doen op een manier dat niet alleen mensen die geïnteresseerd zijn in het onderwerp het interessant vinden? Deels doe je dat door te letten op je taalgebruik. Ik heb niet de pretentie om er een jongerenprogramma van te maken, maar het zou wel leuk zijn wanneer iemand die wat jonger is de radio aanzet en denkt: hé, dit is interessant, ik blijf luisteren. Natuurlijk, zo’n uitzending brengt een bepaalde toon en taal met zich mee, maar daar mag je ook best een beetje van afwijken. Nationale Herdenking 2024 is een gezamenlijke uitzending die op alle publieke radiozenders te horen is. Vorig jaar las ik teksten waarvan ik dacht: als ik een jongere was, luisterend naar 3FM, dan zou ik de radio nu uitzetten. Ik heb die teksten daarom stiekem aangepast. Ik hoorde voor te lezen: ‘In aanwezigheid van Zijne Majesteit de Koning…’, maar ik heb daar van gemaakt: ‘De koning is er ook bij.’ Hoogwaardigheidsbekleders ‘arriveren’ volgens het protocol, maar waarom zou je daar niet gewoon ‘aankomen’ van maken? Je moet wel respectvol blijven, maar zulke kleine aanpassingen kunnen in mijn ogen best. Ik denk dat je meer bereikt als je het archaïsche taalgebruik achterwege laat en de taal gebruikt die nu wordt gesproken.’

Je bent zelf jarenlang correspondent geweest in Israël. De oorlog tussen Israël en Hamas en het daardoor aangewakkerde antisemitisme hangt dit jaar als een donkere wolk boven alle herdenkingen in Nederland. Hoe ga je daar in de uitzending stil bij staan?

‘We moeten ervoor waken dat we de gebeurtenissen sinds 7 oktober niet nadrukkelijk gaan koppelen aan de herdenking op 4 mei. Die twee dingen staan namelijk op zichzelf. Je ontkomt er alleen niet aan om het erover te hebben, omdat die zaken wel met elkaar verknoopt zijn, maar het mag de uitzending niet gaan domineren. De uitzending zelf zal uitwijzen op welke momenten we het erover zullen gaan hebben. Ik hoop wel dat de herdenkingen rustig verlopen. Tijdens het stiltemoment gaan protesteren gaat wat mij betreft alle boekjes te buiten. Dat zou niet eens ter discussie gesteld moeten worden: wat er nu in Gaza gebeurt, heeft niets te maken met de Joden die zijn omgebracht in de Tweede Wereldoorlog. Een van de gasten in de uitzending is Joandi Hartendorp, die gepromoveerd is op de lessen over de Holocaust en het Slavernijverleden op middelbare scholen in Nederland. Bijna een kwart van de jongeren in ons land denkt dat de Holocaust een mythe is. Dat zijn verontrustende cijfers. Hoe kan dat, vraag ik me af, na al die jaren herdenken? Zijn er niet genoeg boeken, documentaires en films verschenen, of was het anders nog veel erger geweest? Om nog even op je eerste vraag terug te komen: ik wil een uitzending maken voor iedereen, of je nu jong of oud bent, pro-Israël of pro-Gaza, geïnteresseerd in geschiedenis of niet.’

Waar denk je zelf aan tijdens de twee minuten stilte?

‘Aan het gesprek na die twee minuten stilte. Het blijft een live radio-uitzending.’