Gunay Uslu (50) is cultuurhistorica en staatssecretaris Cultuur en Media namens D66. Wat leest, luistert en ziet ze in haar vrije tijd?
Verschenen in het februarinummer van HP/De Tijd. (2023)
Boeken
“Literatuur leeft niet zo in ons land. Hoewel we fantastische schrijvers hebben en hebben gehad, hebben we moeite om de literatuur ‘van ons’ te maken en er trots op te zijn. Om een voorbeeld te geven: Johan Huizinga is in het buitenland heel beroemd, maar hier weten we nauwelijks wie hij is. Dat is onder andere een opdracht aan het onderwijs – klassiekers worden niet meer gekend – maar ik denk ook dat wij in het algemeen een afstand voelen tot kunst en cultuur. Dat is denk ik terug te voeren op Thorbecke, die zei dat de overheid cultuur wel mag steunen en bevorderen, maar er niet over mag oordelen. Dat heeft geleid tot een soort verzwijging van de kunsten – alsof je er überhaupt niet over mag praten. Daar moeten we van af. We moeten niet twijfelen aan het belang van kunst en cultuur. Het is heel gek dat ik aan talkshowtafels soms mensen ervan moet overtuigen dat de overheid moet investeren in cultuur. Het is een misverstand dat cultuur alleen voor een kleine elite is. Ja, je hebt experimentele kunst die gesubsidieerd wordt, en dat is belangrijk, want daar ontstaan vaak interessante ideeën. Maar cultuur is veel meer dan dat: het is ook een gevoel van een collectief. Neem nu het afscheidsconcert van Rob de Nijs, dat onlangs op televisie werd uitgezonden. Hij is met zijn muziek zo geworteld in ons collectieve geheugen… Zo’n afscheid doet iedereen wat. Ook dat is cultuur.”
Beeldende kunst
“Een van mijn favoriete musea is het Musée d’Orsay in Parijs. Daar hangt ook een van mijn favoriete schilderijen: L’Origine du monde van Gustave Courbet. Niet zo lang geleden ben ik er met mijn puberkinderen naartoe gegaan om hen dat museum te laten zien, maar ook om hen een beetje te choqueren. Het is nog steeds best een heftig schilderij om te zien. Wat ik zo interessant vind aan het schilderij is niet alleen wat het afbeeldt, maar ook de geschiedenis ervan en hoe het tot stand is gekomen. Waarschijnlijk was de opdrachtgever een Ottomaanse officier uit Egypte. Dat is natuurlijk bijzonder, dat een hoogstwaarschijnlijk islamitisch iemand de opdracht heeft gegeven voor dit schilderij. Zo zie je maar weer hoe veel oost en west met elkaar verweven waren in die periode.”
Theater
“Cultuur is in de kern: het vertellen van verhalen. Een heel oud verhaal kan telkens weer een andere betekenis hebben en een andere lading krijgen – afhankelijk van de manier waarop het verteld wordt. Laatst zag ik Turandot van Puccini in de uitvoering van De Nationale Opera. Het verhaal is bekend: de Chinese prinses Turandot legt iedere mogelijke huwelijkskandidaat drie raadsels voor die onmogelijk zijn op te lossen. Als ze dat niet lukt, dan worden ze op een vreselijke wijze geëxecuteerd. In deze interpretatie van regisseur Barrie Kosky is er helemaal geen Chinese prinses. Turandot is een soort geestachtige verschijning geworden. Dat zet zo’n stuk in een heel andere context. Ik moet ook meteen denken aan de Ilias van Homerus, waar ik op gepromoveerd ben. Dat verhaal wordt al ruim drieduizend jaar op allerlei manieren geïnterpreteerd en verteld – ook in het theater. De ingrediënten blijven hetzelfde, maar telkens wordt er iets anders van gemaakt. Je vraagt wat we in het huidige tijdsgewricht kunnen leren van de Ilias. De Ilias gaat natuurlijk over oorlog, maar vooral over menselijkheid. De helden en de antihelden worden totaal ontleed. Niets menselijks blijkt ze vreemd: ook zij hebben hun zwaktes. Ieder mens heeft een achilleshiel. Ook iemand als Poetin. Het is alleen de kunst om die op tijd te vinden.”
Nick Muller 