Tag: Zelfportret

Dit artikel is eerder verschenen op de website van HP/De Tijd, 8 maart 2015.

Voor zijn vertolking van Ramses Shaffy in de televisieserie Ramses ontving acteur Maarten Heijmans (Amsterdam, 1983) vorig jaar een Gouden Kalf. Afgelopen maandag won de serie drie TV-beelden, waaronder een voor ‘beste hoofdrol.’

Naast zijn werk als acteur in het theater (Vaslav,Soldaat van Oranje en Maria Stuart) en op televisie (SpangaS, Het Klokhuis, de telefilm Het mooiste wat er is) is hij sinds vorige week ook officieel muzikant. In een uitverkocht TivoliVredenburg gaf hij met de première van Maarten Heijmans zingt Ramses Shaffy zijn allereerste concert ooit. Reden genoeg om hem eens te onderwerpen aan een ‘zelfportret’: een klassieke serie vragen, gebaseerd op de vermaarde questionnaire van Marcel Proust.

Wat is uw huidige gemoedstoestand?
Fijn vermoeid. De concerten die ik nu geef kosten veel energie, maar die energie wordt wel op een fijne manier besteed.

Wie zijn uw helden?
Jeff Buckley, Nina Simone, Rufus Wainwright, Pierre Bokma, Louis CK, Wim T. Schippers, Michael Jackson… Eigenlijk teveel om op te noemen.

Aan wie ergert u zich?
Aan mensen die niet eerlijk zijn. De reden dat ik mij daaraan erger is omdat ik dat zelf ook niet altijd eerlijk ben. Bijvoorbeeld: als ik moe ben en geen zin heb om met een vriend of een collega af te spreken, dan ga ik allerlei excuusjes verzinnen om niet te hoeven gaan. Ik kan natuurlijk ook gewoon zeggen: ‘Sorry, ik ben moe, ik heb geen zin.’ Maar dat doe ik dan niet. Dat vind ik niet eerlijk tegenover de ander.

Lijkt u op uw vader?
Ja. Mijn vader en ik leven allebei in ons hoofd. We zijn allebei best wel naar binnen gekeerd. Ik kan bijvoorbeeld allerlei scenario’s bedenken hoe iets zal gaan verlopen, in plaats van eerst maar eens af te wachten hoe iets zal zijn. Daardoor kan ik op voorhand verkeerde conclusies trekken – puur uit onzekerheid. Ook wel eens omdat ik bepaalde sociale interacties verkeerd interpreteer. ‘Die zegt dit dus dan zal-ie me wel oninteressant vinden’, terwijl dat dan helemaal niet zo is. Maar altijd in gedachten zijn heeft ook wel voordelen: je kunt je fantasie de vrije loop laten gaan.

Lijkt u op uw moeder?
Ik denk het wel. Mijn moeder kan ontzettend van de hak op de tak springen, is heel erg onafhankelijk en heeft altijd mensen om zich heen nodig. Ik ook. Al vind ik het wel moeilijk om ‘sociaal’ te zijn. Ik ben niet echt een goede vriend denk ik, iemand die veel belangstelling naar anderen toont. Ik heb niet zo’n gevoelige sociale radar. Dat heeft mijn moeder ook niet, maar dat wordt haar altijd vergeven omdat ze een heel goede inborst heeft. Dat hoop ik dan ook maar te hebben.

Wat zijn uw dagdromen?
Ik dagdroom constant over de meest onbenullige dingen. Over hoe het is om op een hoog gebouw te staan en daar dan vanaf te springen. Niet dat ik suïcidaal ben hoor, maar ik denk altijd: wat zou er allemaal kúnnen gebeuren? En ik heb altijd wel zelfverzonnen liedjes of melodietjes in mijn hoofd.

Wat is uw grootste angst?
Niet geaccepteerd te worden. Dat kan zijn op het werk: dat je bang bent dat je collega’s je slecht vinden. Die angst is er bij mij altijd en zal er ook altijd zijn. En in de privésfeer: dat je met iemand met wie je een connectie wil voelen, geen connectie voelt. Dat is ook een soort afwijzing.

Bidt u weleens?
Nee. Ik ben wel christelijk opgevoed, maar ik had al snel door: dat bidden is van oorsprong totaal iets anders geweest dan het nu is. Bidden is van oudsher meer iets van dankbaarheid tonen, stilstaan bij de dingen die je hebt. Bidden voor het eten vind ik om die reden dan ook heel mooi: even stilstaan bij het feit dat je eten hebt. Maar bidden in religieuze zin is juist ontzettend areligieus: je haalt jezelf naar voren, en vraagt een of andere kosmische kracht iets voor jou te doen. ‘Maak me beter’, of: ‘Geef mij die baan.’ Heel arrogant eigenlijk.

Heeft u ooit een mystieke ervaring gehad?
Ik denk dat je de hele dag door mystieke ervaringen beleeft. Het is maar net hoe je naar de dingen kijkt. Als ik op straat een eend zie lopen kan dat een hele mystieke ervaring zijn. Dat van alle dieren die er ooit zijn geweest uitgerekend díe eend daar loopt, dat vind ik een wondertje.

Bent u aantrekkelijk?
Ik merk dat ik, nu ik af en toe op televisie kom en wat prijzen heb gewonnen, aantrekkelijker word gevonden dan toen dat nog niet het geval was. Heel vreemd vind ik dat: zet iets op een podium, schijn er een lichtje op en het wordt vanzelf interessant. Ik merkte dat al op de middelbare school. Ik was altijd een beetje in mezelf gekeerd, ik was niet zo’n populaire jongen. Toen deed ik in de aula een keer mee aan een talentenjacht, ik ging breakdancen, en ineens vonden mijn klasgenoten me cool. Ik dacht: wat stom eigenlijk. Moet ik op een podium staan om cool gevonden te worden? Ben ik zonder dat podium niet leuk genoeg?

Wat is uw definitie van geluk?
Zonder enige vooroordelen en vooropgezette ideeën mezelf aan iets of iemand kunnen geven.

Waar schaamt u zich voor?
Onecht gedrag. Soms denk ik tijdens een optreden: is het eigenlijk wel echt wat ik doe? Speel ik wel goed, leef ik me wel goed genoeg in? Elke voorstelling schiet die gedachte wel een keer door mijn hoofd.

Bent u monogaam?
In principe wel.

Wanneer heeft u voor het laatst gehuild?
Vorige week, toen ik de openingsscène van het computerspel The Last of Us weer eens keek, waarin een vader zijn dochtertje van tien verliest. Ik heb het spel al twee keer uitgespeeld op de Playstation, maar toch raakte ik weer door die scène ontroerd.

Wat is uw grootste ondeugd?
Enorm veel tijd verspillen aan wezenloos internetten. De veiligheid opzoeken door niet te handelen, eigenlijk.

Hoe moedig bent u?
Dat weet ik niet, omdat ik gelukkig nog nooit in een situatie ben beland waarin dat werd getest. Ik denk wel dat je uiteindelijk minder moedig bent dan je aanvankelijk denkt.

Van wie heeft u het meest geleerd?
Van mijn vrienden. Omdat ik vind dat zij mooie karaktertrekken hebben: speelsheid, aan niets gehecht zijn, bewust zijn van het hier en nu en daardoor kunnen genieten van de dingen.

Welke eigenschap waardeert u in een vrouw?
Humor.

Welke eigenschap waardeert u in een man?
Openheid.

Als u iets aan uzelf kon veranderen, wat zou dat dan zijn?
Niets. Niet dat ik mezelf perfect vind, maar ik denk dat je veel gelukkiger word als je jezelf kunt accepteren zoals je bent. Anders ben je maar een plant die de hele tijd baalt dat-ie een plant is, en niet een bloem. Dan heb je een heel vervelend leven als plant.

Hoe ontspant u zich?
Ik probeer alles ontspannen te doen. Dat lukt niet altijd, maar ik blijf het proberen. Alles ontspannen willen doen leidt paradoxaal genoeg ook wel eens tot spanning: het willen bereiken van iets zit je eigenlijk altijd in de weg óm iets te bereiken.

Van wie houdt u het meest?
Op dit moment van mijn neefje van zeven maanden. Altijd als ik naar hem kijk zie ik mijn opa, mijn ouders, mijn zus en haar man in hem terug: mijn hele familie komt in hem samen. Dat er in zo’n heel nieuw blanco iemand al zo’n geschiedenis zit verpakt, dat ontroert me zeer.

Gelooft u in God?
Ik geloof niet in een God, maar wel in de reden waarom God ooit is bedacht. Namelijk: gestalte geven aan dat wat ons allemaal bindt, het mens-zijn. ‘Je staat niet alleen.’
Mensen zijn altijd op zoek naar houvast. In de sportschool krijg je een schema om je spieren te ontwikkelen, in de kerk krijg je een schema om het ‘wij-gevoel’ te kweken. Het probleem met religie alleen is dat het schema zelf het doel is geworden. Met het idee: ‘Mijn schema is beter dan dat van jou’ zet je mensen juist tegen elkaar op, in plaats van ze samen te brengen. 

Waaraan bent u het meest gehecht?
Aan niets. Hooguit aan mezelf en aan het leven zoals ik dat leef. Ik vind ‘hechten’ eigenlijk ook een negatief woord. Gehecht zijn aan iets remt je. Ouders zeggen bijvoorbeeld weleens: ‘Ik ben zo gehecht aan mijn kinderen.’ Ik vind dat een nare bijklank hebben: alsof je je kinderen niet los kunt laten, dat je er letterlijk een ‘gehecht’ bent. Een kind moet zijn eigen leven hebben. Je kunt gehecht zijn aan je kind en een slechte ouder zijn, maar je kunt ook onthecht van je kind zijn en er juist heel goed voor zorgen. Een goede ouder is niet gehecht aan een kind.

Welk leed heeft u anderen berokkend?
Liefdesverdriet, een onbetrouwbare vriend of collega zijn… Genoeg leed in ieder geval. Fysiek leed heb ik iemand nooit bezorgd. Oja, wel: ik heb een keer per ongeluk iemand zijn enkel gebroken. Dat vond ik verschrikkelijk.

Wat beschouwt u als uw grootste mislukking?
Ik geloof niet in mislukkingen. Je hebt mislukkingen juist nodig om als mens te groeien. Alles wat je hebt meegemaakt zorgt er voor dat je bent wie je nu bent.

Wanneer was u het gelukkigst?
Twee jaar geleden, toen ik in mijn eentje op een motor door Mongolië reed. Ik had net Ramses gedraaid, wat me heel gelukkig maakte, maar kwam ook net uit een lange en intensieve relatie, wat me weer heel verdrietig maakte. Tijdens die reis kwamen al die positieve en negatieve emoties samen. Ik kwam even heel dicht bij mezelf.

Wat is de beste plek om te wonen?
De plek waar je nu woont. Dat is altijd de beste plek om te wonen.

Wie hoopt u nooit meer terug te zien?
Er is niemand die ik nooit meer terug wil zien.

Hoe is ongeluk te vermijden?
Ongeluk is niet te vermijden. Dat is een wezenlijk onderdeel van het leven. Je kunt het hooguit omzeilen, door trouw te blijven aan jezelf.

Wat is uw devies?
Niet teveel zorgen maken.

Maarten Heijmans zingt Ramses Shaffy-speellijst:

08 maart 2015: Oosterpoort, Groningen.
12 maart 2015: Metropool, Hengelo.
15 maart 2015: Paradiso, Amsterdam.