Als rechtgeaard filmliefhebber zag ik dit jaar zo’n honderd films. Van The Last Laugh uit 1924 tot The Square uit 2017 – en van alles daar tussenin. Net als vorig jaar maakte ik ook dit jaar een lijst met films die de moeite waard zijn.
40. Jeune & Jolie (2013)
Regie: Francois Ozon
Met: Marine Vacth, Géraldine Pailhas, Frédéric Pierrot, e.a.
Nadat ze haar maagdelijkheid heeft verloren, lijkt het de zeventienjarige Isabelle (Marine Vacth) uit Parijs wel een spannend idee om als escort aan de slag te gaan. Ze liegt over haar leeftijd en gaat voor driehonderd euro per keer naar bed met gegoede oudere heren. Waarom ze de prostitutie in gaat wordt niet helemaal duidelijk. Het lijkt erop dat ze dat uit verveling doet. De karakters zijn naar mijn smaak iets te weinig uitgediept en het verhaal mist ook realiteitszin: dit is wel een héél romantisch beeld van het leven als escort. Desalniettemin een goede film die een vreemd soort ongemak oproept.
39. Lebanon (2009)
Regie: Samuel Maoz
Met: Yoav Donat, Itay Tiran, Oshri Cohen e.a.
Tijdens de Eerste Burgeroorlog in Libanon (1982) krijgt een stel jonge soldaten de opdracht om in een tank naar een vijandig buurdorp te rijden. Alleen blijken er meer obstakels op hun pad te komen dan ze vooraf hadden verwacht. De hele film is – op drie scènes na – vanuit de tank gefilmd. Regisseur Samuel Maoz, die zijn ervaringen in de burgeroorlog gebruikte voor deze film, laat de oorlog van binnenuit zien. Net als bij Son of Saul zit je letterlijk op de huid van de hoofdrolspelers. En dat is op meerdere vlakken heel beklemmend.
38. After Hours (1985)
Regie: Martin Scorsese
Met: Griffin Dunne, Rosanna Arquette, Verna Bloom e.a.
De saaie ICT’er Paul Hackett (Griffin Dunne) beleeft de ergste nacht van zijn leven. Als hij op weg is naar een date met de wonderschone Marcy, een rol van Rosanna Arquette, waait zijn geld uit het raampje van de taxi. Vanaf daar gaat alles mis. Hij brengt de nacht noodgedwongen door in de straten van Soho. Daar ontmoet hij vreemde figuren en belandt hij in hachelijke situaties. Aan het eind van de nacht smeekt hij gebroken: ‘I just want to go home.’ Een van de betere donkere komedies van Martin Scorsese.
37. Paterson (2016)
Regie: Jim Jarmusch
Met: Adam Driver, Golshifteh Farahani, Nellie e.a.
“I’d rather make a film about a guy walking his dog than the Emperor of China”, zei regisseur Jim Jarmusch eens. Paterson is een ode aan het burgerlijk bestaan. Het schetst een week uit het overzichtelijke leven van buschauffeur Paterson (Adam Driver) uit Paterson – omen est nomen – in al zijn eentonigheid. Er gebeurt werkelijk niets. En juist dat is de charme van deze film: ook over een doorsnee man kun je blijkbaar een boeiende film maken. De film is trouwens doorspekt van poëzie. Een van de gedichten die wordt voorgedragen is deze. Ik heb hem opgeschreven zodat ik hem niet vergeet.
Water falls from the bright air
It falls like hair
Falling across a young girl’s shoulders
Water falls
Making pools in the asfalt
Dirty mirrors with clouds and buildings inside
It falls on the roof of my house
Falls on my mother and on my hair
Most people call it rain
36. The Last Laugh (1924)
Regie: F.W. Murnau
Met: Emil Jannings, Maly Delschaft, Max Hiller e.a.
Iemand, ik weet niet meer wie, schreef eens dat Der letzte Mann van F.W. Murnau de Citizen Kane van zijn tijd is. Dat kwam onder meer door het magnifieke camerawerk. Voor het eerst werden er namelijk lange shots gemaakt met een bewegende camera zonder dat het schokkerige beelden gaf. Wie met eenentwintigste-eeuwse ogen naar deze film kijkt ziet deze revolutionaire techniek misschien niet meer. Wat je wel ziet, is een prachtig verhaal over een gerespecteerde portier (Emil Jannings) die zijn baan bij een prestigieus hotel verliest en een functie als toiletmeester krijgt toebedeeld. Bij zijn buren probeert hij de schijn hoog te houden door nog steeds in zijn portierskostuum naar zijn werk te gaan, maar uiteindelijk moet hij zijn ego opzij zetten en zich berusten in zijn lot.
35. Wild Strawberries (1957)
Regie: Ingmar Bergman
Met: Victor Sjöström, Bibi Andersson, Ingrid Thulin e.a.
Mooier dan de achterkant van de dvd-hoes kan ik dit meesterwerk van Ingmar Bergman niet omschrijven: “Traveling to accept an honorary degree, Professor Isak Borg—masterfully played by veteran director Victor Sjöström—is forced to face his past, come to terms with his faults, and make peace with the inevitability of his approaching death. Through flashbacks and fantasies, dreams and nightmares, Wild Strawberries dramatizes one man’s remarkable voyage of self-discovery. This richly humane masterpiece, full of iconic imagery, is a treasure from the golden age of art-house cinema and one of the films that catapulted Ingmar Bergman to international acclaim.”
34. The Selfish Giant (2013)
Regie: Clio Barnard
Met: Conner Chapman, Shaun Thomas, Sean Gilder e.a.
Ik heb altijd een haat-liefdeverhouding met kindacteurs gehad, maar na Stranger Things en The Selfish Giant is dat veranderd. Wat een klasse. De camera lijkt voor deze kinderen niet te bestaan. In The Selfish Giant spelen Conner Chapman (1998) en Shaun Thomas (1997) twee kinderen uit Bradford – een plaatsje tussen Manchester en Leeds – die beiden opgroeien in een arm gezin. Het is in de periode net na de economische crisis. Om toch aan wat geld te komen, ontdekken ze dat ze voor betrekkelijk veel geld oud ijzer kunnen verhandelen aan een ijzerboer. Eerst gaat dat nog op een legale wijze, maar later gaan ze onder meer koperen bedrading jatten, met alle gevolgen van dien. Zonder al teveel over het plot te willen verklappen: het is een van de mooiste films over vriendschap die ik ooit heb gezien.
33. A Hard Day’s Night (1964)
Regie: Richard Lester
Met: Paul McCartney, John Lennon, Ringo Starr e.a.
Een film over en met The Beatles. Meer hoef ik niet te zeggen.
32. Playtime (1967)
Regie: Jacques Tati
Met: Jacques Tati, Barbara Dennek, Rita Maiden e.a.
Via VPRO Cinema: “In dit meesterwerk binnen zijn bescheiden oeuvre (hij maakte vijf bioscoopfilms) belicht Jacques Tati (1909-1982) met grote vrolijkheid de keerzijde van moderne technologie. Zijn vaste personage Monsieur Hulot (hoedje, pijp, iets te korte broek) raakt verstrikt in het Parijs van de jaren zestig, waar grootse glimmende gebouwen, drukte en nieuwe snufjes het leven ingewikkeld en anoniem maken. Prachtige beeldgrappen werden met immense nauwkeurigheid van de meester in scène gezet en blíjven leuk. De productie, die jaren duurde en waarvoor Tati een stukje stad (‘Tativille’) nabouwde, betekende het faillissement van de regisseur toen de film flopte. Inmiddels staat Playtime steevast op menig klassiekerslijstje.”
31. Total Recall (1990)
Regie: Paul Verhoeven
Met: Arnold Schwarzenegger, Sharon Stone, Michael Ironside e.a.
Het is 2084. De fabrieksarbeider Douglas Quaid (Arnold Schwarzenegger) wil een reis maken naar Mars. Omdat hij dit niet kan betalen laat hij een virtuele vakantie implanteren in zijn hersenen. Bij de operatie gaat het echter helemaal mis: opeens herinnert hij zich dat hij vroeger geheim agent is geweest en dat ze zijn geheugen gewist hebben. Hij besluit daarop naar Mars af te reizen om zijn missie af te maken en de rebellen aldaar te helpen. De film laat in het midden of dit echt gebeurt of dat het een onderdeel van zijn virtuele reis is. Een van de betere films van regisseur Paul Verhoeven, ’s lands trots in Hollywood.
30. Boven is het stil (2013)
Regie: Nanouk Leopold
Met: Jeroen Willems, Henri Garcin, Wim Opbrouck e.a.
Film over de vijftigjarige Helmer (de eerste en laatste filmrol van Jeroen Willems, die kort na de opnamen onverwacht overleed) die met zijn stervende vader (Henri Garcin) op een boerderij woont. De relatie tussen vader en zoon verloopt moeizaam. Helmer werd door hem altijd gezien als de mindere variant van zijn overleden tweelingbroer die de boerderij eigenlijk zou overnemen. Daarnaast worstelt de zoon met zijn geaardheid. Hij is graag in de buurt van de melkboer en later van zijn knecht, maar zijn gevoelens durft hij niet uit te spreken. In de film wordt sowieso niet veel gesproken: in de anderhalf uur dat de hoofdpersoon in beeld is, heeft hij slechts vijf minuten tekst. De rest wordt door de beelden ingevuld.
29. Moonlight (2016)
Regie: Barry Jenkins
Met: Mahershala Ali, Shariff Earp, Duan Sanderson e.a.
Coming-of-age-verhaal van Chiron, een jonge Afro-Amerikaan die opgroeit in een getto in Miami. De film is verdeeld in drie hoofdstukken: van zijn jeugd bij zijn aan drugs verslaafde moeder, zijn tienerjaren als onzekere jongen die worstelt met zijn geaardheid tot zijn laatste jaren als twintiger. Een van de mooiste momenten zit aan het eind van de film, als Chiron (dan gespeeld door Trevante Rhodes) de jongen met wie hij op de middelbare school zijn eerste vrijpartij heeft gehad (op het strand) weer ontmoet. Hij bekend dat hij sindsdien nooit meer door een ander is aangeraakt – zijn geaardheid is namelijk een groot taboe in de harde wereld waarin hij leeft. De jongen antwoordt dat zijn leven ook niet is gelopen zoals hij had gewild en ze troosten elkaar. De film eindigt met de jonge Chiron die op het strand naar de horizon kijkt.
28. Vader en dochter (2000)
Regie: Michael Dudok de Wit
Ontroerende short van Michael Dudok de Wit die in zijn geheel op Youtube te zien is. Het gaat over een vader die afscheid neemt van zijn dochter. Ze fietst de wijde wereld in, maar keert telkens terug naar de plaats waar ze haar vader voor het laatst zag in de hoop hem weer te zien. Maar hij is er niet meer.
27. Un chien andalou (1929)
Regie: Luis Buñuel
Met: Pierre Batcheff, Simone Mareuil, Luis Buñuel e.a.
Korte surrealistische film van Luis Buñuel en Salvador Dali uit 1929. Het is niet mogelijk om te zeggen waar de film precies over gaat omdat elke vorm van logica in het verhaal ontbreekt. Buñuel en Dali bundelden twee dromen die ze afzonderlijk van elkaar hadden (waaruit respectievelijk de beroemde scène waarin een scheermes een oogbal doormidden snijdt en de scène waarin mieren over een hand lopen zijn voortgekomen) en plakten die met nog wat losstaande scènes aan elkaar. Voor de première van de film had Buñuel voor de zekerheid wat stenen in zijn zak gestopt, zodat hij zichzelf daarmee kon verweren als het publiek hem uit walging van wat ze zojuist gezien hadden naar de strot zou vliegen.
26. Laurence Anyways (2012)
Regie: Xavier Dolan
Met: Melvil Poupaud, Emmanuel Schwartz, Suzanne Clément e.a.
Ik kwam deze film op het spoor na een gesprek met de Filosoof des Vaderlands Marli Huijer. Over het verhaal van de film zei ze: “Laurence is een getrouwde man die besluit als vrouw door het leven te gaan, maar wil tegelijkertijd ook de echtgenoot van zijn vrouw blijven. En die vrouw wil dat niet. Die wil gewoon een man. Maar hij blijft van haar houden en kan haar maar niet loslaten. Wat je dus ziet is dat hij vanuit zijn westerse autonomie een nieuwe identiteit aan wil nemen, zonder daarbij rekening te houden met wat zijn omgeving daarvan vindt. Aan de andere kant verwacht hij wel dat die omgeving zonder horten en stoten meegaat in die keuze. En dan zie je dus een enorm conflict ontstaan.”
25. Wind River (2017)
Regie: Taylor Sheridan
Met: Kelsey Asbille, Jeremy Renner, Julia Jones e.a.
Een misdaadthriller met maatschappijkritiek? Het bestaat. Wind River sluit af met de mededeling: “Als er een inheems-Amerikaanse vrouw verdwijnt, wordt dat niet geregistreerd.” Met die inheems-Amerikaanse vrouw worden de indianen bedoeld die in het indianenreservaat Wind River in Wyoming wonen. De hoofdpersoon is de jachtopziener Cory Lambert (Jeremy Renner) die op een dag het bevroren lijk van een tienermeisje vindt. Samen met FBI-agente Jane Banner (Elisabeth Olsen) op zoek gaat naar de moordenaar. Het is het slotstuk in een trilogie met Sicario (2015) en Hell or High Water (2016) – drie films van regisseur Taylor Sheridan die zich afspelen aan de rafelranden van de maatschappij.
24. Ikiru (1952)
Regie: Akira Kurosawa
Met: Takashi Shimura, Nobuo Kaneko, Shin’ichi Himori e.a.
“Heeft mijn leven wel zin gehad?” Als gemeente-ambtenaar Kanji Watanabe (Takashi Shimura) erachter komt dat hij maagkanker heeft en nog hooguit een jaar leeft, gaat hij op zoek naar betekenis in zijn verder zo betekenisloze leven. Want wat heeft hij bereikt? Hij heeft dertig jaar op dezelfde afdeling gewerkt en is nooit een dag ziek geweest. Veel verder dan dat komt hij niet. Om zijn onbehagen met zichzelf te doen verdwijnen gaat hij met de horizon in zicht eindelijk iets doen waarmee hij wél betekenis geeft aan zijn leven – tot grote verrassing van zijn collega’s.
23. Zelig (1983)
Regie: Woody Allen
Met: Woody Allen, Mia Farrow, Patrick Horgan e.a.
Geweldige ‘mockumentary’ van Woody Allen. Leonard Zelig (Woody Allen) wil door iedereen aardig gevonden worden en bereikt dat door zich als een kameleon aan te passen aan zijn omgeving. Om een voorbeeld te noemen: als hij met een rabbijn praat, verandert hij langzamerhand zélf in een rabbijn – inclusief pijpenkrullen en baard. Uiteindelijk wisselt hij zo vaak van personage dat hij instort. Dr. Eudora Fletcher (Mia Farrow) probeert hem te helpen om zelf iemand te worden – maar of dat lukt laat ik nog even in het midden.
22. Breakfast at Tiffany’s (1961)
Regie: Blake Edwards
Met: Audrey Hepburn, George Peppard, Patricia Neal e.a.
Een absolute klassieker. De schrijver Paul Varjak (George Peppard) komt in New York naast de elegante socialite Holly Golightly (Audrey Hepburn) wonen. Hij is meteen geïntrigeerd door haar: in het publieke leven is ze de sexy vrouw die iedereen het hoofd op hol brengt, maar als ze alleen is verandert ze in een neurotisch wrak die aan alles twijfelt. De interesse is overigens wederzijds – maar kan Paul haar bieden wat ze verlangt? Audrey Hepburn, die pas drie maanden voordat ze begon met filmen was bevallen van een zoon, vond dat ze verkeerd was gecast voor de rol, maar uiteindelijk werd het haar meest bejubelde acteerprestatie in een film. Het scenario is gebaseerd op de gelijknamige novelle van Truman Capote.
21. The Red Turtle (2016)
Regie: Michael Dudok de Wit
Met: Emmanuel Garijo, Tom Hudson, Baptiste Goy e.a.
Wederom een animatiefilm van Michael Dudok de Wit die me bij de strot greep. Een man lijdt schipbreuk en spoelt aan op een onbewoond eiland. Hij probeert van het eiland te ontsnappen door vlotten te bouwen, maar een gigantische rode schildpad maakt hem dat onmogelijk. Dudok de Wit werkte tien jaar aan deze film. Met een team van soms wel vijftig illustratoren probeerde hij elke dag drie seconden film af te krijgen. Dat lijkt weinig, maar de film werd beeldje voor beeldje getekend, waardoor er in totaal zo’n honderdduizend tekeningen gemaakt moesten worden om de tachtig minuten durende animatiefilm te verwezenlijken.
20. Monsieur Verdoux (1947)
Regie: Charles Chaplin
Met: Charles Chaplin, Mady Correll, Allison Roddan e.a.
‘Under the proper circumstances,’ zei Charlie Chaplin eens, ‘murder can be comic.’ Monsieur Verdoux (Charlie Chaplin) is een charmante seriemoordenaar die, onder diverse schuilnamen, dames op leeftijd het hof maakt en ze vervolgens vermoord – om er daarna met de erfenis vandoor te gaan. Het idee voor de film kwam van Orson Welles, die het verhaal losjes baseerde op het verhaal van seriemoordenaar Henri-Désiré Landru. Anders dan in Henry: Portrait of a Serial Killer (verderop in deze lijst) krijg je bij deze film wel een zekere sympathie voor de protagonist. Hoewel de film onder critici niet bijzonder hoog wordt geacht, noemde Chaplin hem zelf eens ‘the cleverest and most brilliant film of my career.’
19. Match Point (2005)
Regie: Woody Allen
Met: Scarlett Johansson, Jonathan Rhys Meyers, Emily Mortimer e.a.
Ik kwam deze film wederom op het spoor door VPRO Cinema. De wervende tekst op de website luidt: “Chris, een arme, ambitieuze Ier, probeert zich op te werken in de Londense jetset. Hij leest Dostojevski’s Misdaad en Straf met een twee keer zo dikke tekstverklaring ernaast, bezoekt zoveel mogelijk opera’s en frequenteert het Tate Modern. Maar als de voorkomende jongeman heeft wat hij altijd wilde – een lieve vrouw met een steenrijke vader; een topbaan, een auto met chauffeur; een kast van een huis dat uitkijkt over de Theems – zet hij alles op het spel voor de sensuele Amerikaanse vriendin van zijn zwager. Met zijn Britse tragedie overtreft Woody Allen zijn Amerikaanse komedies ruim.”
18. Dunkirk (2017)
Regie: Christopher Nolan
Met: Fionn Whitehead, Barry Keoghan, Mark Rylance e.a.
Voor heel even lag Duinkerken in Nederland: het grootste gedeelte van de filmopnamen vond namelijk plaats op Urk. Christopher Nolan laat met Dunkirk een heel andere kant van de oorlog zien: geen spannende actiefilm over oorlogshelden, maar een tragisch relaas over het overlevingsmechanisme van een soldaat die door de vijand van alle kanten wordt geattaqueerd. De Volkskrant schreef: “Wellicht is dit de grote verdienste van Christopher Nolan: die laat zijn kijker zoveel mogelijk zintuiglijk ervaren hoe futiel het leven van een enkele soldaat is. Hoe eenzaam die geknakte Britse soldaten waren, ook binnen de groep. Terend op het ieder-voor-zich overlevingsinstinct, dat botst met de onverschillige orde van het militaire korset. Dialoog is daarvoor nauwelijks nodig – wat viel er ook te zeggen?”
17. Jackie (2016)
Regie: Pablo Larrain
Met: Natalie Portman, Peter Sarsgaard, Greta Gerwig e.a.
Prachtige film over Jackie Kennedy in de periode rond de moord op haar man John F. Kennedy. Een van de meest indringende scènes is de moord op haar man, die in geen enkele andere film zo levensecht is nagespeeld. Het verhaal is bekend: terwijl ze in de auto naast hem zit en naar een joelende menigte wuift wordt hij beschoten. Met de eerste kogel wordt hij in zijn hals geraakt, een tweede kogel doorboort zijn hoofd. Stukjes schedel en hersenen vallen in haar schoot. Het is ongelooflijk hoe zij zich door deze periode heeft heen geslagen. Hoe ze zich ondanks dat trauma vrijwel meteen wist te herpakken om de uitvaart en de nalatenschap van haar geliefde man in goede banen te leiden en veilig te stellen. Natalie Portman was niet voor niets genomineerd voor een Oscar voor Beste Actrice.
16. Okja (2017)
Regie: Joon-ho Bong
Met: Seo-hyun Ahn, Tilda Swinton, Jake Gyllenhaal e.a.
In eerste instantie had ik geen hoge verwachtingen van deze film, maar uiteindelijk heeft hij er wel voor gezorgd dat ik veel minder vlees eet dan ik eerst deed. Ook dat kan een film bewerkstelligen.
Okja gaat over een genetisch gemanipuleerd supervarken dat in een fabriek is ontwikkeld. Ze belandt op de boerderij van Mija (Seo-Hyun Ahn) en haar opa – ergens op een berg in Zuid-Korea. Het meisje en het varken worden beste vrienden. Na tien jaar komt een excentrieke vertegenwoordiger van het bedrijf (een geweldige rol van Jake Gyllenhaal) langs om Okja op te halen. Hij wil haar in New York aan de wereld laten zien én laten proeven. Zonder al teveel te willen verklappen kan ik zeggen dat Okja bepaald geen kinderfilm is. Alle gruwelijkheden van de bio-industrie komen aan bod. Het enkeltje slachthuis in een benauwde vrachtwagen, de elektrische prikkers waarmee de dieren de dood in worden gejaagd, de kille elektrocuteermachine waarmee ze worden vermoord – alles is heel dicht bij de waarheid gebleven. De grote kracht van deze film is dat het empathie wekt voor de dieren die op ons bord belanden. Want ook je karbonade had een naam.
15. Ladri di biciclette (1948)
Regie: Vittorio De Sica
Met: Lamberto Maggiorani, Enzo Staiola, Lianella Carell e.a.
In het na-oorlogse Rome vindt een werkloze man (Lamberto Maggiorani) eindelijk een baan: hij moet posters ophangen in de stad. Op zijn eerste werkdag wordt zijn fiets gestolen. Samen met zijn achtjarige zoon (Enzo Staiola) gaat hij op zoek naar de dief van zijn fiets en vindt deze ook. Maar of hij zijn fiets terugkrijgt… VPRO Cinema schrijft over deze film: “Hoogtepunt in het Italiaanse neo-realisme, een stroming waarin de filmers gebruik maakten van bestaande locaties en niet-professionele acteurs om hun verhalen over de straatarme arbeidersklasse te vertellen. Door critici vaak genoemd als een van de beste films aller tijden.”
14. Hell or High Water (2016)
Regie: David Mackenzie
Met: Chris Pine, Ben Foster, Jeff Bridges e.a.
Hierboven noemde ik al even Wind River, het derde deel van de trilogie van scenarioschrijver Taylor Sheridan over mensen die aan de randen van de maatschappij leven. Hell or High Water is het tweede deel in deze serie. Een alleenstaande vader en zijn oudere broer, een ex-militair die net uit de gevangenis is, ondernemen een wanhopige poging om de ranch van hun overleden ouders te redden. Ze beroven banken om aan geld te komen voor de schulden die op het huis rusten. Twee agenten hebben de snode plannen van de broers echter door en proberen ze bij hun laatste overval een stap voor te zijn. Hell or High Water is een film die je niet mag missen. Alles klopt en je zit tot het eind van de film op het puntje van je stoel.
13. La La Land (2016)
Regie: Damien Chazelle
Met: Ryan Gosling, Emma Stone, Rosemarie DeWitt e.a.
Mia (Emma Stone) en Sebastian (Ryan Gosling) proberen het allebei te maken in Hollywood. Zij als actrice, hij als jazzpianist. Ze komen elkaar tegen, de vonk slaat over, maar dan moeten ze kiezen: gaan ze voor de liefde of voor het grote succes? De ouderwets ogende musicalfilm is een fabelachtige ode aan klassiekers als Singin’ in the rain. Hoewel ik helemaal niet van dit genre houd, heeft deze film blijvende indruk op me gemaakt. Voor heel even vergeet je alle misère om je heen en wordt je meegezogen in dit klassieke liefdesverhaal. Het nummer City of stars wordt wat mij betreft net zo’n klassieker als de titelsong van de hierboven genoemde musicalfilm uit de jaren vijftig.
12. Kramer vs. Kramer (1979)
Regie: Robert Benton
Met: Dustin Hoffman, Meryl Streep, Jane Alexander e.a.
Ted (Dustin Hoffman) en Joanna (Meryl Streep) gaan uit elkaar. Het wordt, zoals we dat nu noemen, een vechtscheiding. Het enige zoontje van het stel wordt een speelbal in het geharrewar rondom de scheiding. In eerste instantie blijft Billy bij zijn vader, die nauwelijks weet hoe hij een ei moet koken – zo erg is hij altijd op het werk gefocust geweest. In de rechtszaal probeert Joanna haar zoon bij haar te krijgen. Ze wint de zaak, maar dan krijgt het verhaal een plotselinge wending. Saillant detail: ten tijde wat het draaien van de film zat Dustin Hoffman zelf middenin een scheiding.
11. Turist (2014)
Regie: Ruben Östlund
Met: Johannes Kuhnke, Lisa Loven Kongsli, Clara Wettergren e.a.
De eerste film van de Zweedse regisseur Ruben Östlund (o.a. The Square, zie verderop in deze lijst) die ik zag en meteen was ik verkocht. Wanneer een gezin op skivakantie wordt overvallen door een lawine verandert alles. Het gezin zit rustig te ontbijten op een terras als er plotseling een hele berg sneeuw naar beneden komt. De vader vlucht uit een reflex naar binnen, zijn vrouw en twee kinderen achterlatend op het terras. De lawine mist de hooggelegen patio, maar het vertrouwen in de vader heeft een fikse deuk opgelopen, zeker als hij later ontkent dat hij het gezin heeft verlaten. Twee uur heerlijk ongemak.
10. Midnight Cowboy (1969)
Regie: John Schlesinger
Met: Dustin Hoffman, Jon Voight, Sylvia Miles e.a.
09. Henry: Portrait of a Serial Killer (1986)
Regie: John McNaughton
Met: Michael Rooker, Tracy Arnold, Tom Towles e.a.
Henry: Portrait of a Serial Killer is gebaseerd op het levensverhaal van Henry Lee Lucas, die als seriemoordenaar lange tijd ongestraft zijn gang kon gaan omdat hij steeds van locatie en van strategie veranderde en daardoor niet kon worden opgepakt. Volgens sommige bronnen zou hij drieduizend moorden hebben gepleegd. Rotten Tomatoes schrijft over de film: “Many of these murders rank among the most brutal ever portrayed on film. The violence and the clinical, detached portrayal of Henry and his horrifying actions make Henry: Portrait of a Serial Killer a disturbing, thought-provoking film, but it certainly isn’t one for every taste.”
08. Tonio (2016)
Regie: Paula van der Oest
Met: Pierre Bokma, Rifka Lodeizen, Chris Peters e.a.
Een boekverfilming is altijd tricky. Soms gaat het goed, maar veel vaker gaat het mis. Neem de recente verfilmingen van Het Diner, die door schrijver Herman Koch alle drie als een gedrocht werden bestempeld. Bij een uiterst persoonlijk verhaal als Tonio – de requiemroman van A.F.Th. van der Heijden over zijn verongelukte zoon Tonio – is het helemaal spannend of een verhaal op het doek wel goed uit de verf komt. Gelukkig is de regisseur (Paula van der Oest) daar met verve in geslaagd. Ik ken geen enkele film waar het verdriet van de overgebleven ouders zo indringend in beeld wordt gebracht als in deze verfilming. Ze worden bijna suïcidaal: ze nemen ongelooflijke hoeveelheden alcoholica tot zich en verdrinken bijna letterlijk in hun verdriet. Een van de meest doordringende scènes is wanneer de vader (Pierre Bokma) de dvd met daarop het fatale ongeluk van zijn zoon beeldje voor beeldje afspeelt maar uiteindelijk toch niet naar de klap kan kijken en het schijfje vernietigd.
07. The Graduate (1967)
Regie: Mike Nichols
Met: Dustin Hoffman, Anne Bancroft, Katharine Ross e.a.
Ik had geen idee dat de Mrs. Robinson uit het nummer van Simon and Garfunkel een filmpersonage was. The Graduate gaat over Ben Braddock (Dustin Hoffman) die op zijn afstudeerfeest een vriendin van zijn ouders ontmoet – Mrs. Robinson (Anne Bancroft). Er is meteen een chemie tussen hem en haar. Als hij de veel oudere en getrouwde Mrs. Robinson later die avond naar huis brengt, verleidt ze hem. Ze beginnen een verhouding. De affaire eindigt, zoals alle affaires uiteindelijk eindigen. Maar als Ben verliefd wordt op Elaine, de dochter van Mrs. Robinson en haar man, ontstaat er een ongemakkelijke situatie. De spanning tussen de bleue Ben en de verleidelijke Mrs. Robinson is door de hele film voelbaar – ook als ze niet samen in een scène zitten.
06. Behind the Candelabra (2013)
Regie: Steven Soderbergh
Met: Michael Douglas, Matt Damon, Scott Bakula e.a.
Een van de grootste verrassingen van dit jaar. Deze televisiefilm met Michael Douglas in de rol van de excentrieke entertainer Liberace (Gerard Joling in het kwadraat) en Matt Damon als zijn jonge minnaar werd in eerste instantie door de grote studiobazen geweigerd omdat hij ‘too gay’ zou zijn. HBO durfde het wel aan en met succes: de film werd genomineerd voor een Gouden Palm in Cannes en is een van de beste biopics van de afgelopen jaren. Met name het tijdsbeeld dat geschetst wordt, bijvoorbeeld de manier waarop er in de jaren tachtig in de Verenigde Staten tegen homoseksualiteit aangekeken werd (Liberace heeft tot aan zijn dood ontkent op mannen te vallen) is treffend. Een van de betere biopics die ik in tijden zag.
05. Grave of the Fireflies (1988)
Regie: Isao Takahata
Met: Tsutomu Tatsumi, Ayano Shiraishi, Akemi Yamaguchi e.a.
Animefilm uit 1988, geregisseerd door Isao Takahata. Het is de enige animefilm die in de IMDB-lijst ‘Top 50 films aller tijden’ wordt vermeld. De eminente filmcriticus Roger Ebert noemde deze film eens ‘een van de beste oorlogsfilms ooit gemaakt’. Hotaru no Haka (‘Graf van de vuurvliegjes’) vertelt het verhaal van twee kinderen – een broer en een zus – die in Japan opgroeien tijdens de Tweede Wereldoorlog. Door een bombardement raken ze verweesd van hun ouders, waarna ze samen de oorlog proberen te overleven. Ik ben geen sentimentele man, maar bij het zien van deze film heb ik toch wel wat tranen weg moeten slikken. Met name de laatste scène van de film gaat door merg en been. Ik ben geneigd om toe te geven dat dit inderdaad een van de beste oorlogsfilms is die ik ooit heb gezien.
04. The Square (2017)
Regie: Ruben Östlund
Met: Claes Bang, Elisabeth Moss, Dominic West e.a.
Geweldige satire op de volgens regisseur Ruben Östlund ‘zelfbevredigende manier’ waarop kunstkenners met kunst om gaan. De film toon het leven van museumdirecteur Christian (Claes Bang) die door een aantal vreemde situaties wordt geconfronteerd met de wereld waarin hij leeft. Het gaat over de dunne scheidslijn tussen instinct en beschaving, maar ook over de vraag: ‘Hoe ver mag kunt eigenlijk gaan?’ Een van de meest ongemakkelijke scènes is die waarin motion capture-acteur Terry Notary – die onder meer gestalte gaf aan de primaten in Kong: Skull Island en War for the Planet of the Apes – zich gedraagt als een agressieve gorilla en al krijsend en schreeuwend door een chique eetzaal banjert. Met de minuut wordt de scène pijnlijker. In eerste instantie vinden de genodigden het een amusante performance, maar als de acteur na herhaaldelijk verzoek niet op wil houden, steeds gewelddadiger wordt en uiteindelijk een vrouw aan haar haren van een stoel trekt en probeert te verkrachten, grijpt men pas in. Het publiek in de bioscoopzaal begon zenuwachtig te wiebelen bij deze schier eindeloze scène. Sommigen wendden hun gezicht na verloop van tijd af. Net als in zijn vorige film Turist maakt de regisseur ook in deze film weer gebruik van de lange statische shots die voor ongemakkelijke momenten in de bioscoopstoelen weten te zorgen. Hij lijkt goed gekeken te hebben naar de Japanse cineast en ‘meester van het statische shot’ Yasujiro Ozu. Zet een camera neer en kijk maar wat er gebeurt – zo lijkt het devies.
03. Still Alice (2014)
Regie: Richard Glatzer en Wash Westmoreland
Met: Julianne Moore, Alec Baldwin, Kristen Stewart e.a.
Julianne Moore speelt een hoogleraar die op jonge leeftijd gediagnosticeerd wordt met Alzheimer. Van een vrouw die middenin het leven staat en overal en nergens lezingen geeft, verandert ze in een vrouw die niets meer kan. Ik kwam deze film op het spoor na een interview met Neelie Kroes. Ze memoreerde: “Een beeld uit de film zal ik nooit vergeten: ze staat voor de commode waarin de pillen liggen waarmee ze een eind aan haar leven kan maken. En net als ze op het punt staat om die pillen in te nemen, belt er iemand aan en vallen de pillen op de grond. Ze gaat naar beneden om te kijken wie er aan de deur staat, maar raakt de draad dan kwijt en weet niet meer dat ze die pillen in wilde nemen. Ook dat is weer voer voor discussie: je kunt zeggen ik neem het heft in eigen hand, ik wil mijn familie daar niet mee opzadelen, maar wanneer doe je het dan? Pas als het zo erg is dat je niet meer weet waar de pillen liggen? Dan is het al te laat.”
02. Sling Blade (1996)
Regie: Billy Bob Thornton
Met: Billy Bob Thornton, Dwight Yoakam, J.T. Walsh e.a.
Billy Bob Thornton kende ik als de charmante seriemoordenaar Lorne Malvo in het eerste seizoen van Fargo. In Sling Blade – waarin hij niet alleen de hoofdrol speelt maar waarmee hij ook zijn regiedebuut maakt – speelt hij de zwakbegaafde moordenaar Karl. Na een kwart eeuw opgesloten gezeten te hebben in een psychiatrisch ziekenhuis, omdat hij als kind zijn moeder en haar minnaar met een zaagblad heeft vermoord, komt hij vrij en keert hij terug naar zijn geboortedorp. Hij raakt bevriend met de twaalfjarige Frank en krijgt een baantje in een reparatieshop. Thornton is onherkenbaar in deze rol. Met een vooruitgeschoven kaak, een kenmerkend loopje (hij had glasscherven in zijn schoenen zodat hij raar ging lopen) en nadrukkelijk knipperen van zijn ogen zet hij een geheel eigen karakter neer. De gesprekken met de jongen zijn ontroerend. Wat mij het meest is bijgebleven van de film is dat er niet zoiets bestaat als ‘goed’ en ‘kwaad’. Om een voorbeeld te geven: een kind vermoorden is het ergste wat een mens kan doen. Maar wat als je kon tijdreizen en de mogelijkheid had om de jonge Adolf Hitler – een lief jongetje dat vrolijk aan het ravotten is op straat – voor eeuwig het zwijgen op te leggen? Ik weet niet of ik dat zou kunnen.
01. Poesía Sin Fin (2016)
Regie: Alejandro Jodorowsky
Met: Adam Jodorowsky, Brontis Jodorowsky, Leandro Taub e.a.
Poesía Sin Fin is het tweede deel in de serie autobiografische films die de inmiddels 88-jarige kunstenaar en filmmaker Alejandro Jodorowksy over zijn leven maakt. In dit deel volgen we de jonge dichter Alejandro, die in het Santiago van de jaren veertig van de vorige eeuw op zoek gaat naar de schoonheid van het bestaan en kennismaakt met geestverwanten die naar hetzelfde op zoek zijn. De film is magisch en surrealistisch en zit vol prachtige visuele vondsten. Ik weet nog dat ik op een gegeven moment dacht: dit kun je dus ook met film doen. Toen de film afgelopen was, heb ik hem meteen nog een keer gekeken. Ik hoop dat Jodorowsky nog lang genoeg leeft om ook de andere drie delen te voltooien.
Zie ook:
De 33 beste films die ik zag in 2016
De tien best gelezen interviews van 2017
Nick Muller 